Dysleksja

„Dysleksja jest specyficznym zaburzeniem w uczeniu się o podłożu neurobiologicznym. Charakteryzuje się trudnościami w adekwatnym i/lub płynnym rozpoznawaniu słów oraz słabymi zdolnościami dekodowania i poprawnego pisania. Trudności te są zazwyczaj wynikiem deficytu fonologicznego aspektu języka, często niewspółmiernego do innych zdolności poznawczych i efektywnych metod nauczania stosowanych w szkole. Wtórnie mogą wystąpić problemy z czytaniem ze zrozumieniem i kontaktem ze słowem pisanym, które mogą ograniczyć rozwój słownictwa i wiedzy ogólnej.”

Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji (USA), 2003

Szerokie ujęcie dysleksji rozwojowej

• dysleksja (z greckiego dys- trudność, niemożność, brak; lexis – słowa, z łacińskiego legere - czytać) to określenie specyficznych trudności w czytaniu

• dysortografia (z greckiego dys- trudność, niemożność, brak i orthos – prosty, prawidłowy; grapho - pisać, rysować) to trudności w opanowaniu poprawnej pisowni

• dysgrafia (z greckiego grapho - pisać, rysować) to trudności w opanowaniu czytelnego, kształtnego pisma.

 

Dysleksja rozwojowa

Rozwojowa oznacza, że symptomy występują u ucznia na każdym etapie rozwojowym, a trudności nie pojawiają się nagle i występują w nasilonym stopniu od początku nauki szkolnej. Określenie specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu oznacza, że występują one u dzieci o prawidłowej inteligencji.

 

Ryzyko dysleksji

Ryzyko dysleksji oznacza zagrożenie wystąpieniem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Przejawia się znacznie nasilonymi trudnościami w opanowaniu czytania i pisania, obserwowanymi od początku nauki szkolnej oraz objawami opóźnienia rozwoju funkcji poznawczych (głównie językowych) i ruchowych, które są zaangażowane w nabywanie tych umiejętności szkolnych. Termin wprowadziła M. Bogdanowicz (1993).

 

Ryzyko wystąpienia dysleksji jest prawdopodobne w przypadku:

• nieprawidłowego przebiegu ciąży, porodu,
• obciążenia genetycznego (w rodzinie występuje już dysleksja, opóźniony rozwój mowy, oburęczność),
• dysharmonijnego rozwoju psychomotorycznego (występują symptomy ryzyka dysleksji).

 

Objawy ryzyka dysleksji

Wiek poniemowlęcy (2-3 lata) 

• opóźniony rozwój mowy: dziecko później niż rówieśnicy zaczyna wypowiadać pierwsze słowa, zdania proste;
• opóźniony rozwój ruchowy: dziecko słabo lub w ogóle nie raczkuje, ma trudności z utrzymaniem równowagi, późno zaczyna chodzić, biegać;
• słaba sprawność ruchowa rąk: dziecko jest mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. ubieraniu się, jedzeniu łyżką, myciu rąk), mało sprawne w zabawach manipulacyjnych, np. budowanie z klocków;
• nie podejmuje prób rysowania.

 

Wiek przedszkolny (3-5lat)

• mała sprawność ruchowa: dziecko słabo biega, niezdarnie się porusza,  źle funkcjonuje w zabawach ruchowych;
• mała sprawność manualna: dziecko ma trudności i niechętnie podejmuje czynności samoobsługowe,  zabawy manipulacyjne (np. nawlekanie korali), źle trzyma ołówek, naciska go za mocno lub za słabo;
• słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa: dziecko  ma trudności w ułożeniu budowli z klocków, rysuje niechętnie, nieprawidłowo trzyma ołówek w palcach, wykonuje uproszczone rysunki;
• opóźniona  lateralizacja: dziecko używa zamiennie prawej i lewej ręki;
• zaburzenia w  rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej: dziecko ma problemy z układaniem puzzli, jego rysunki są bogate treściowo, lecz prymitywne w formie;
• opóźniony rozwój mowy, dziecko  nieprawidłowo artykułuje wiele głosek, przekręca wyrazy, posługuje się neologizmami, ma trudności z budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw (np. posiłków, pór dnia, roku), wierszy, piosenek.
  
  Wiek 6-7 lat
• obniżona sprawność ruchowa; dziecko słabo biega, skacze, ma trudności z utrzymaniem równowagi, np. stojąc na jednej nodze, z uczeniem się, np. jazdy na rowerze;
• problemy z wykonywaniem precyzyjnych ruchów  (np. z używaniem widelca, nożyczek, wiązaniem sznurowadeł), pomimo ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach;
• opóźnione w rozwoju lateralizacji: dziecko używa zamiennie prawej i lewej ręki;
• opóźniona orientacja w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko ma  trudności w  określaniu  prawe-lewe (np. prawa i lewa ręka);
• problemy z rzucaniem, chwytaniem piłki, rysowaniem szlaczków, rysowaniem złożonych figur geometrycznych;
•  trudności z wyodrębnieniem elementów z całości lub ich połączeniem w całość (np. podczas układania mozaiki wg wzoru),  z odszukaniem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem podobnych kształtów;
• błędne używanie wyrażeń przyimkowych określających stosunki przestrzenne: nad-pod, za-przed, itp.
• nieprawidłowa wymowa, przekręcanie  trudniejszych wyrazów, częste błędy gramatyczne;
• trudności z zapamiętaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, nazw (np.  dni tygodnia, pór roku), mylenie nazw podobnych fonetycznie;
• trudności w różnicowaniu głosek podobnych fonetycznie (np. z-s, p-b);
• trudności  z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntezą;
• kłopoty z nauką czytania (dziecko czyta np. wolno, głoskując, przekręcając wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu;
• przy próbach pisania często pisze litery i cyfry zwierciadlanie;
• ma trudności w orientacji w czasie (np. przy określeniu pory roku, dnia, godzin na zegarze).
  
  
  Dysleksję rozwojową rozpoznaje się, gdy:
  Stwierdza się prawidłowy rozwój umysłowy; występują istotne opóźnienia rozwoju funkcji (słuchowo-językowych, wzrokowo-przestrzennych, ruchowych i integracji tych funkcji); trudności w czytaniu i pisaniu objawiają się od początku nauki szkolnej.
   

• Nie można rozpoznać dysleksji rozwojowej, gdy:

  trudności są jedynie wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłu (niedosłuch, wada wzroku); są objawem niższego niż przeciętny poziomu inteligencji; są skutkiem schorzenia neurobiologiczego (np. porażenie dziecięce, epilepsja); są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego.

   

  Część informacji pochodzi z opracowania MEN „PODNIESIENIE EFEKTYWNOSCI KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI”